Pim de Ronde over doping: ‘Honderdduizenden gebruiken anabole steroïden’

Lees het artikel in het Haarlems Dagblad | 1 augustus 2025 | Door: Hein Flaxh | Foto: United Photos/ Toussaint Kluiters.

De Heemstedenaar, recent aangesteld als bijzonder hoogleraar met als leerstoel ’doping en gezondheid’ aan het Amsterdam UMC, heeft ervaren dat een waarschuwend vingertje voor de risico’s op gezondheidsschade geen enkele zin heeft. Hij pleit voor een meer pragmatische aanpak. ,,De gezondheidszorg moet accepteren dat er in Nederland een paar honderdduizend gebruikers zijn. Met goede voorlichting en individueel advies is er nog heel veel te bereiken.’’

Pim de Ronde is endocrinoloog, dat is een internist die gespecialiseerd is op het gebied van hormonen en hormoonziekten. ,,Dan heb je het meestal over ziekten als diabetes, schildklierziekten, maar daar horen ook de ziekten van de testosteronhuishouding bij. Dat is door de jaren heen mijn specialiteit geworden.’’

In 2006 schreef hij een proefschrift over alle problemen met het mannelijke geslachtshormoon testosteron, met name het gebrek eraan bij mannen en hoe je dat behandelt. In de slipstream daarvan raakte hij in geïnteresseerd in testosterongebruik of -misbruik, vooral door mannen die op amateurniveau vecht- en krachtsporten beoefenen. ,,Dan heb je het over anabole steroïden, een groep van middelen die is afgeleid van testosteron. Die worden gebruikt om de spieren te versterken.’’

Vijftien jaar geleden is De Ronde in het Spaarne Gasthuis begonnen met wat in de volksmond de anabolenpoli is gaan heten. Op die afdeling wordt kennis verzameld over gezondheidsklachten als gevolg van het gebruik van anabole steroïden.

De aanleiding was dat hij in 2010 deel uitmaakte van een commissie van de Gezondheidsraad, een adviesorgaan van de Nederlandse overheid.

,,De vraag van de minister was toen hoe vaak het gebruik van anabole steroïden voor kwam en wat de risico’s waren. Ik kwam tot de ontdekking dat er in Nederland niemand was die deze mensen op regelmatige basis zag en dat er bijna geen onderzoek naar werd gedaan. Dat was voor mij de reden met die poli te gaan starten, met het idee dat er toch een hoop gebruikers zijn van wie je mag verwachten dat ze problemen krijgen, vooral als ze stoppen met gebruik. Laat ze naar mijn polikliniek komen, dan heb je in ieder geval de mogelijkheid expertise op te bouwen. Ze komen vanuit het hele land naar Hoofddorp.’’

Tot een leeftijd van 10 tot 12 jaar heeft geen enkele man veel testosteron in zijn lijf, vertelt De Ronde. In de puberteit begint de testosteronspiegel te stijgen tot volwassen niveaus.

,,Dan gaat het lichaam vermannelijken; dat betekent een toename van lichaamsbeharing, spiergroei en botmassa, stemverzwaring en een groeispurt. Gebrek aan testosteron leidt tot een gebrek aan vermannelijking in de puberteit. Je kunt ook op latere leeftijd gebrek aan testosteron krijgen. Dan zijn de symptomen een stuk minder duidelijk. Mannen merken het bijvoorbeeld dat hun libido - zin in seks - minder wordt, dat er erectieproblemen kunnen ontstaan en geleidelijk aan wordt de lichaamsbeharing minder. Je kunt ook botontkalking krijgen.’’

In de jaren 70 van de vorige eeuw zijn er allerlei varianten van testosteron ontwikkeld, onder meer met als doel het hormoon gemakkelijker toe te dienen in de vorm van een tablet of injectie, aldus De Ronde. Het stimuleert de opbouw van spieren.

Tot twintig jaar geleden betrof het vooral topsporters die het namen, maar De Ronde heeft op zijn poli geconstateerd dat de gebruikers die problemen ervaren juist geen topsporters, maar bijna allemaal amateurs uit de fitnessomgeving zijn. In tachtig procent van de gevallen betreft het mensen die niet aan wedstrijden meedoen.

,,Vaak jonge mannen tussen de 20 en 40 jaar die het belangrijk vinden om er goed en gespierd uit te zien. Ze trainen vijf à zes keer per week in de sportschool en gebruiken daar middelen bij.’’ De Ronde schat het aantal gebruikers in Nederland op een paar honderdduizend.

Het is bekend dat gebruik van anabole steroïden risico’s voor de gezondheid met zich meebrengt. ,,Kijk alleen al naar de doseringen die worden gebruikt. Die zijn vaak tien of twintig keer hoger dan die je als arts aan een man met een testosterontekort zou voorschrijven. Die middelen zijn gemakkelijk op internet of via de sportschool te verkrijgen. Het komt uit illegale laboratoria. De kwaliteit is vrij beroerd; de opgegeven doseringen kloppen vaak niet en er zit lang niet altijd in wat je denkt.’’

Wat zijn die bijwerkingen? De Ronde somt op: ,,De eigen testosteronhuishouding wordt onderdrukt. Het is slecht voor de vruchtbaarheid, de bloeddruk kan stijgen, cholesterol wordt nadelig beïnvloed, acne is een veelgenoemde bijwerking, en borstvorming bij mannen. Je kunt er een dikkere hartspier van krijgen en het gedrag kan beïnvloed worden.’’ De term ’kort lontje’ valt.

,,Gebruikers ervaren in de perioden van het gebruik - kuren duren meestal een maand of drie - toch vaak een positief effect. Ze voelen zich beter. Meer energie, meer zin in seks. De problemen zie je ontstaan als ze ermee stoppen, want het duurt een tijd voor de eigen testosteronhuishouding herstelt. Gevolg: gebrek aan libido, lusteloosheid, vermoeidheid en verlies van spiermassa. Ongeveer de helft van de gebruikers noemt zich ook verslaafd.’’

,,Ik werk nog steeds gewoon in het Spaarne Gasthuis en daar zal ook het wetenschappelijk onderzoek plaatsvinden. Als hoogleraar ben ik verbonden aan de VU in Amsterdam. De leerstoel heet ’doping en gezondheid’ en gaat over de gezondheidseffecten van het gebruik of misbruik van dopingmiddelen, in veel gevallen anabole steroïden. Voor mij betekent het dat ik twee dagen in de week vooral zal besteden aan het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek, voorlichting geven aan gebruikers of mensen die willen gaan gebruiken en programma’s ontwikkelen om de risico’s van dat gebruik te minimaliseren.

Voordeel van de leerstoel is dat er veel meer interactie komt met lopende onderzoeken in het academisch centrum’’, vervolgt hij. ,,Zo hebben we bijvoorbeeld een samenwerkingsverband opgezet met sportcardiologen in Amsterdam; zij weten veel van effecten van sport op het hart, maar weinig van doping. Door het combineren van expertise hoop ik dat het onderzoek een enorme impuls krijgt. Ik vind het ook belangrijk dat artsen in hun opleiding er meer over horen. Als je kijkt naar het aantal gebruikers, zul je er als hulpverlener ook mee worden geconfronteerd. Het kennisniveau onder artsen is nu echt heel beperkt, terwijl de bijwerkingen zich op allerlei terreinen kunnen manifesteren.’’

De Ronde: ,,Jazeker. In 2010, toen ik in die Commissie van de Gezondheidsraad zat, is er onderzoek gedaan onder een selecte groep mensen. Toen zat het geschatte aantal gebruikers in de tienduizenden. Twee jaar geleden is datzelfde onderzoek herhaald en kwamen we op een paar honderdduizend. Het is overigens een onderwerp dat zich moeilijk laat onderzoeken omdat niet iedereen eerlijk antwoord geeft. Maar het gebruik is aanzienlijk gestegen, dat staat vast. Bij ons op de poli is dat aantal de afgelopen vijftien jaar overigens niet merkbaar gestegen. Wij begeleiden de gebruikers namelijk niet, wij zien alleen de mensen die problemen ervaren.’’

,,Schamen is niet het goede woord. Er zijn wel mensen die er spijt van hebben. Er is niet een aparte ’anabolenpoli’ of wachtkamer voor dopinggebruikers. Het is onderdeel van de reguliere polikliniek. Wij proberen de drempel laag te maken. We beginnen ook niet de eerste vijf minuten die mensen omstandig duidelijk te maken dat ze ongelofelijk dom bezig zijn geweest. Wij keuren het gebruik niet goed, maar proberen iedereen zo goed mogelijk te helpen en daarbij is de schuldvraag wat mij betreft niet aan de orde. Het doel is uiteindelijk toch om schade te voorkomen. Je wilt niet dat gebruikers in dat illegale circuit blijven hangen en afhankelijk worden van mensen die hen slecht adviseren. Dat levert alleen maar meer schade op.’’

De Ronde vindt dat er in afgelopen vijftien jaar op de anabolenpoli van het Spaarne Gasthuis flinke resultaten zijn geboekt. ,,Op dit moment weten we heel goed wie de gebruikers zijn, wat ze precies gebruiken en wat op de korte en middellange termijn de bijwerkingen zijn. We weten nog te weinig hoe die zijn op de lange termijn - tien tot twintig jaar nadat je die middelen hebt gebruikt. Daar willen we graag meer onderzoek naar doen. Er zijn aanwijzingen dat het niet goed is voor hart- en bloedvaten.”

Die wetenschap is nuttig. „Wat ik wil is dat mensen die gebruiken of gaan gebruiken, in ieder geval weten waaraan ze beginnen. De informatie die ze nu hebben via internet of hun leverancier klopt vaak niet of is te gunstig. Daarnaast zien we ook dat er echt op een onverantwoorde manier wordt gebruikt als je kijkt naar de combinaties van middelen die ze tot zich nemen. Soms gaat het om krankzinnige doseringen. En de duur van het gebruik staat vaak in geen enkele verhouding tot het doel dat ze nastreven. Dus daar is veel winst te behalen.’’

,,Dit is ook de eerste en voor zover ik weet enige leerstoel op dit terrein. Ook in het buitenland is die expertise er vrijwel niet. Mensen denken vaak: in het buitenland weten ze er veel meer van, maar dat is gewoon niet zo. Ook in Europa ken ik niet één vergelijkbaar voorbeeld van zo’n leerstoel. De expertise op dit terrein is dun gezaaid. Ik zie dit als een beloning voor het werk van afgelopen jaren. Dat is spannend en uitdagend. Ik merk nu al dat met het instellen van die leerstoel het onderwerp meer belangstelling krijgt. Ik krijg meer verzoeken om er her en der praatjes over te komen houden.’’

De Ronde hoopt vooral ook op een mentaliteitsverandering in de gezondheidszorg. ,,We zullen moeten accepteren dat er een grote groep gebruikers zal zijn. En dat we daar in de zorg op een andere manier mee om moeten gaan. Het ontkennen van het gebruik of afraden van die middelen zal niet genoeg zijn. Dat hebben we afgelopen vijftien jaar geprobeerd en dat werkt duidelijk niet. Het gebruik van doping is niet verboden in Nederland; de handel en productie van de middelen is dat wel.”

De arts besluit: „We zullen moeten kijken of we dat gebruik in goede banen kunnen leiden met goede voorlichting en proberen de risico’s en de schade zo veel mogelijk te beperken. Kortom, ik pleit voor een pragmatischere aanpak. Door met gebruikers in gesprek te gaan en individueel advies te geven, kun je heel wat bereiken.’’