Zorginnovatie in versnelling

De inschrijvingsperiode voor deelname aanhet innovatieprogramma werd door de enorme belangstelling maar een beetje ingekort, vertellen Veerle Struben, Dorien Zwijnenburg en Daniël van den Bor die vanuit het Spaarne Gasthuis en Smart City Haarlem de startups begeleiden. Struben: “Uiteindelijk zijn 49 ideeën de selectieronde ingegaan waaruit uiteindelijk negen zijn geselecteerd.” Zwijnenburg: “Een van de belangrijkste criteria was het draagvlak binnen het ziekenhuis voor de ideeën. Het is belangrijk voor het uiteindelijk slagen van een project, maar ook voor het onderliggende doel dat wij hebben: de innovatie moet in samenwerking met de werkvloer uitgevoerd worden. Niet door whizzkids die in een kamertje apart zitten.” Het innovatieprogramma is door het ziekenhuis opgezet in samenwerking met Smart City Haarlem, dat vanuit de Waarderpolder actief is in deze regio. Daniël van den Bor van Smart City ging in gesprek met artsen, verpleegkundigen en andere ziekenhuismedewerkers om zorgthema’s te selecteren die verbeterd kunnen worden. Van eenvoudig je weg vinden in het ziekenhuis tot artificiële intelligentie die de arts helpt bij het vaststellen van een diagnose.

Van den Bor: “Technologische ontwikkelingen beïnvloeden het ziekenhuis. De wensen van patiënten veranderen. Zij willen steeds meer eigen regie en dichterbij huis geholpen worden. Zorginnovaties als bijvoorbeeld e-health-toepassingen maken dit makkelijker.” De ziekenhuizen gooiden in het verleden niet snel de deuren open voor vernieuwingsexperimenten. Struben: “Er is wel interesse voor innovatie, maar het brengt veel organisatie met zich mee. Verpleegkundigen en artsen hebben hun handen al vol. Uit onderzoek onder het personeel blijkt wel dat het draagvlak voor innovatie groeit. We hebben gevraagd of mensen bang zijn hun baan kwijt te raken omdat techniek werk overneemt. Iedereen ziet het tekort aan verpleegkundigen echter toenemen. Velen verwachten dat vernieuwing vooral de zware werkdruk zal helpen verlichten.” Het Spaarne Gasthuis biedt niet alleen een platform voor de experimenten, maar financiert de pilots ook.

Verpleegkundige Fatima Echadi van de afdeling interne geneeskunde zag in haar dagelijkse werk dat partners, familieleden en mantelzorgers nog te weinig betrokken worden bij de zorgverlening en nazorg. ‘Die participatie kan beter’, dachten Fatima en haar collega’s en daarom bedachten ze het partnerparticipatie-project. Een systeem waarbij de sociale kring van een patiënt tijdens opname en na ontslag veel meer wordt betrokken. Door naasten beter voor te bereiden met de juiste informatie kunnen heropnames voorkomen worden. Fatima: “Tijdens een hackaton in het ziekenhuis was het idee al op tafel gekomen maar daarna is het blijven liggen. Op de afdeling heb ik het idee samen met een collega opgepakt en we zijn geholpen door het innovatieprogramma. We onderzoeken de mogelijkheid om een app te ontwikkelen, waarmee mensen na hun ontslag 24/7 contact kunnenhouden met het ziekenhuis. Wij willen verbinding houden met die mensen maar ook met hun partners en mantelzorgers. Via de app blijft de communicatie tussen het ziekenhuis en de mensen thuis goed en wordt zelfs versterkt. We houden nu al een proef op de afdeling en de eerste feedback is erg positief. Mensen krijgen inzicht in hun zorgplan en weten veel beter wat er gebeurt. Ze kunnen ook zelf bijhouden wat ze hier hebben meegemaakt. Omdat de communicatie ook na het ontslag goed blijft, verlaten mensen met meer zelfvertrouwen het ziekenhuis.” Met name in het nazorgtraject kan winst behaald worden, waardoor heropnames kunnen worden beperkt. Het innovatieprogramma helpt Fatima bij de te nemen stappen en verbindt haar aan partijen die een dergelijk systeem samen met haar kunnen ontwikkelen.

Het bedrijf Prolira en UMC Utrecht hebben een apparaat, Deltascan, ontwikkeld om een delirium snel op te sporen en goed te monitoren. Een delirium is nu nog vaak moeilijk te herkennen. Door het minder functioneren van de hersenen reageren de patiënten niet adequaat, kunnen ze zich slecht concentreren, slapen ze slecht en hebben ze vaak last van hallucinaties. Door die verandering in gedrag trekken patiënten zich stil terug of worden bijvoorbeeld angstig. Maar dat kan ook komen door hun opname in het ziekenhuis of andere klachten zoals depressie of dementie. Daarom is het voor verpleegkundigen en artsen lastig om de diagnose van een delirium te stellen. Dankzij het innovatieprogramma van het Spaarne Gasthuis, kan Deltascan straks ook in gebruik worden genomen op de intensive care of de of de afdeling geriatrische traumatologie. Dit is volgens het ziekenhuis niet alleen goed nieuws voor de verpleegkundigen en artsen, maar zeker ook voor de patiënten. Neuroloog-intensivist Arje Slooter: “Uit onderzoek blijkt dat bij zeven van de tien patiënten een delirium in eerste instantie niet wordt herkend door artsen.” De Deltascan werkt met een strip met elektroden die op het hoofd van de patiënt geplakt wordt. Een algoritme of rekenmethode analyseert daarna realtime het EEG en zorgt voor een score die de kans op een delier aangeeft. De verpleegkundige of arts kan Deltascan zelf bedienen en de score meteen op de monitor aflezen en eerder zorg verlenen. Het tijdig behandelen van een delirium bespaart de patiënt een hoop ellende. Want behalve de acute klachten, vergroot een delier de kans om dement te worden en zelfs de kans op voortijdig overlijden. Ook verlengt het de ligduur van een patiënt.

Ilan Koppen werkt in het Spaarne Gasthuis als kinderarts in opleiding. Eerder dit jaar rondde Koppen zijn promotieonderzoek af in het AMC. Dit onderzoek ging over de epidemiologie, diagnostiek en behandeling van obstipatie op de kinderleeftijd. Koppen: “Hier is het idee uit voortgekomen om te werken aan de ontwikkeling van een app ter ondersteuning van de poliklinische zorg voor kinderen met obstipatie. Inmiddels heb ik, via het innovatieprogramma van het Spaarne Gasthuis, geïnteresseerde partijen gevonden waarmee ik dit project uit wil voeren.” Obstipatie bij kinderen, beter bekend als verstopping, is een zeer vervelend en veelvoorkomend probleem. Ongeveer tien procent van de kinderen wereldwijd heeft hier last van. Obstipatie wordt gekenmerkt door klachten als harde, pijnlijke, moeizame ontlasting wat gepaard kan gaan met ophoudgedrag, ongewild ontlastingsverlies en buikpijn. Op de polikliniek behandelen Koppen en zijn collega’s veel kinderen met obstipatie. “We brengen de klachten in kaart, geven advies, stellen leefregels op en schrijven medicatie voor. Dit gebeurt nog veelal met papieren hulpmiddelen zoals een poepdagboek. Dat is natuurlijk een beetje ouderwets. Ook is uit mijn promotieonderzoek gebleken dat therapietrouw in deze patiëntenpopulatie, zoals bij veel chronische aandoeningen, niet hoog is. Vandaar het idee voor een app, bedoeld ter ondersteuning van kinderen met obstipatie en hun ouders. De app is gericht op educatie, voor het monitoren en als hulpmiddelen om therapietrouw te bevorderen. Het geeft tegelijkertijd de arts beter inzicht in de klachten van de patiënt, om zo betere zorg te kunnen leveren.”

Point FWD dankt zijn naam aan techniek die uit de tijd is. “FWD”, spelt Robert Schuur lachend. “Je weet wel, die knop op je cassetterecorder.” Het bedrijf van vijftien man is sinds 2011 gevestigd op Schiphol en is ook ontstaan vanuit de luchtvaart. Point FWD monitort passagiersstromen en adviseert hoe deze zo snel en veilig mogelijk kunnen verlopen. Dat gebeurt onder andere met radartechnologie die beweging van mensen en goederen registreert, de bottlenecks op tafel legt en waarmee verbeteringen kunnen worden aangebracht. De technologie wordt inmiddels ook op andere plekken waar veel mensen bewegen gebruikt. Schuur: “Dankzij de nieuwste radartechnologie kunnen we nu ook hartslag, ademhaling en beweging op afstand registreren. Dat leidde bij ons tot de brainstorm: Wat kunnen we daar nog meer mee? Toen kwam we al snel op de gezondheidszorg. Met het Spaarne Gasthuis gaan we samenwerken op de afdeling geriatrie, de ouderenzorg dus. Daar komen wel eens patiënten ten val, uit hun bed of op weg ’s nachts naar het toilet. Met ons systeem kan vanaf afstand de aanloop naar een val worden gevolgd. De versnelde ademhaling, de verhoogde hartslag en het in beweging komen van een patiënt. Als iemand uiteindelijk is gevallen, dan kan de ernst van de situatie worden afgelezen. Het doel is natuurlijk te komen tot een goede valpreventie. Wij denken tijdens de pilot op de afdeling goed de aanloop naar een val in beeld te kunnen krijgen zodat tijdig kan worden ingegrepen. Dat geldt ook bij medische aandoeningen. De diagnostiek ligt natuurlijk uiteindelijk bij de arts, maar wij kunnen data aanleveren om de arts te helpen bij diagnostiek en preventie.”

Bron: Haarlems Dagblad, 14 december 2018. Tekst: Jacob Vermeulen.