Voorbereiden op code zwart
Publiceerdatum
Puzzelende capaciteitsmanagers, veerkrachtige verpleegkundigen, een motiverende bestuursvoorzitter en een ongevaccineerde patiënt aan het zuurstof zonder spijt. Het Spaarne Gasthuis bereidt zich voor op het donkerste coronascenario: code zwart. Een verslaggever van het Haarlems Dagblad verbleef een dag in het zenuwcentrum van ons ziekenhuis en doet verslag: ,,Humor houdt ons op de been.’’ Tekst: Jacco van Oostveen Verschenen in: Haarlems Dagblad, 4 december 2021
De oude dame ligt aan aan het zuurstof op de covidafdeling van het Spaarne Gasthuis. Maandag is ze vanuit haar woonplaats Weert naar Haarlem vervoerd. In Limburg liggen de ziekenhuizen vol, hier in Noord-Holland is iets meer ruimte. De gedwongen verhuizing vindt ze maar niks. ,,Dat kun je mensen niet aandoen’’, zegt ze van onder haar zuurstofmasker.
Nee, ze is niet gevaccineerd. ,,Ik vind dat mijn immuunsysteem het zelf moet doen. Maar, als ik onderliggend lijden had gehad, dan had ik wel een coronaprik genomen.’’ Spijt? Nee hoor. ,,Even doorzieken’’, zegt ze. En dan weer naar huis. ,,Mijn zoon is ook niet gevaccineerd en hij steunt mij.’’
Haar overbuurvrouw op de kamer, 79 jaar uit Haarlem, is wel gevaccineerd. Toch belandde ze maandag op de corona-afdeling. ,,Mijn buurvrouw kwam op de koffie. Die bleek corona te hebben.’’ Ze vindt het vreselijk dat ze nu hier ligt. Ze huilt. ,,Ik heb mijn man tien jaar verzorgd, ik ben al genoeg in dit ziekenhuis geweest. Ik wil gewoon naar huis.’’
Op de gang schudt verpleegkundige Patricia * haar hoofd. Ze vertelt dat de vrouw die vertrouwt op haar immuunsysteem, zonder de haar toegediende zuurstof nu in coma had gelegen. En dat de medicatie die ze hier krijgt, een veelvoud is van de stoffen die in een vaccin zitten.
Ja, ze wordt er wel eens moedeloos van. Van de mensen die hier helemaal niet hádden hoeven te liggen, van de discussies. Patricia gaat de confrontatie niet meer aan. ,,De patiënten zijn ook gewoon bang.’’ De meeste ongevaccineerden op de afdeling hebben achteraf spijt, zegt ze. In een andere kamer ligt een man van in de dertig. Hij wil graag met ons praten, maar heeft de kracht niet. ’Het is een waardeloze ziekte, zeg maar dat ik nooit had ingeschat dat ik er zo ziek van kon worden’, is zijn boodschap die de verpleegkundige aan ons doorgeeft.
Lange, zware dagen
Collega Marieke legt uit hoe het werkt op de afdeling. Er zijn 1-, 2- en 4-persoonskamers. De patiënten die de meeste zuurstof nodig hebben, liggen op de eenpersoonskamers. ,,Maar als de druk toeneemt, wat zomaar zou kunnen, kan het gebeuren dat we meer mensen bij elkaar moeten zetten.’’
Op de covid-afdeling zijn ze op het ergste voorbereid, maar willen ze er eigenlijk niet aan denken. Het zijn nu al lange, zware dagen. En het duurt al zo lang. Marieke: ,,Je draagt de hele dag een isolatiepak en een FFP2-masker, dat is loodzwaar. De onvoorspelbaarheid van de ziekte maakt het ook pittig. Mensen die ’s morgens nog goed zijn, kunnen ’s avonds aan de beademing liggen. Het voordeel is dat we inmiddels gepokt en gemazeld zijn. En als we het even niet meer zien zitten, houdt humor ons op de been.’’
Moeilijker
Een paar etages lager klapt capaciteitsmanager Margreet de Geus haar laptop open voor weer een overleg. Het is haar taak om ervoor te zorgen dat ook de meest precaire afdelingen – covid en IC – voldoende verpleegkundigen en artsen beschikbaar heeft. En dat valt niet mee. ,,In de eerste golf was iedereen bereid om in te springen, nu is dat moeilijker. De collega’s weten nu hoe zwaar het is.’’
De verharding van het coronadebat helpt ook niet. Ze vertelt dat er soms drie bezoekers per patiënt komen, terwijl er maar één is toegestaan. Niet zelden ontbreekt het mondkapje. ,,De lontjes worden ook steeds korter. We hebben niet voor niets extra bewaking rondlopen. Maar gelukkig valt het hier mee, qua excessen.’’
Tijdens een overleg met andere afdelingshoofden wordt teruggeblikt op de webinar van woensdag, een digitale informatiebijeenkomst waar bijna 1.000 Spaarne-medewerkers bij aanhaakten. De Raad van Bestuur deed een moreel appèl op artsen, verpleegkundigen en ondersteunend personeel om zich toch weer zich beschikbaar te stellen voor diensten op de covid-unit en het IC.
De oproep werkt, vertelt Margreets collega Bart de Leur. Hij werkt in een kamer die vol hangt met beeldschermen, waarop de personele bezetting per afdeling staat weergeven. ,,We krijgen veel aanmeldingen, we zijn de berg met e-mails nu aan het verwerken. Nu er druk op de ketel komt, is er toch het gevoel van: ’We gaan dit met z’n allen doen’.’’
Bootcamps
Veel collega’s hebben in eerdere golven al eens op deze afdelingen gewerkt, voor de ’nieuwkomers’ organiseert het Spaarne bootcamps om hen klaar te stomen voor de intensieve taak. Volgens De Leur is het lastig in te schatten hoeveel tijdelijke overplaatsingen er nodig zullen zijn. ,,Corona laat zich moeilijk voorspellen. We zijn continue aan het kijken van: hoeveel mensen hebben we op dit moment nodig, welke afdeling kan wat mensen missen. Het verschil met de eerste golf is dat destijds veel mensen zeiden: ’Ik ga liever niet naar het ziekenhuis nu’, omdat ze bang waren voor besmetting en de zorg wilden ontlasten. Er was minder druk op de andere afdelingen, waardoor we makkelijker personeel kon vrijspelen. Nu draait alles door.’’
De extra handjes op de covid-afdeling en IC zijn keihard nodig, weet Margreet de Geus. Nu al, maar zéker in de toekomst. Het opschalen gaat in Haarlem in kleine stapjes, maar het ziekenhuis moet met alle scenario’s rekening houden. Tot het ’Londense scenario’ aan toe: een file van ambulances aan de poort. ,,Het is nu al ongelooflijk druk door corona en ook wij schalen de reguliere zorg af, maar we hebben het nog onder controle’’, vertelt De Geus. ,,Toch voelt het als stilte voor de storm. Daar moeten we op voorbereid zijn. Bedden hebben we genoeg, nu de mensen nog.’’
Druppel
Het is gemakkelijker gezegd dan gedaan, met een ziekteverzuim dat in vier maanden tijd is opgelopen van 5 naar ruim 7 procent. De vierde golf is voor veel personeelsleden de welbekende druppel. Het emmertje is vol. Meer druk, met minder personeel. Daar komt bij dat het afschalen van de minder dringende zorg ook tot irritaties lijdt. ,,Een arts moet tegen zijn patiënt zeggen dat zijn knie-operatie niet doorgaat, dat is frustrerend. Een verpleegkundige die niet de zorg kan leveren die ze gewend is te geven, vindt dat heel heftig.’’
Het Spaarne doet er van alles aan om het personeel te laten ontspannen. Salsalessen, massages op de werkvloer, diners gekookt door de afdelingshoofden, maar ook mentale ondersteuning door een geestelijk verzorger. Bovendien bezoekt bestuursvoorzitter Ivo van Schaik dagelijks de afdelingen om zijn personeel een hart onder de riem te steken. Vandaag is dat de afdeling oncologie, in de vestiging in Hoofddorp. De morele schouderklopjes worden gewaardeerd, vertelt manager zorg en bedrijfsvoering Eveline van der Waarde. ,,Ivo is een zeer betrokken bestuurder.’’
Ook de burgemeester van Haarlemmermeer, Marianne Schuurmans, is van de partij. Zij vraagt aan de medewerkers hoe zij de werkdruk ervaren. ,,Het gaat goed, maar je voelt de onzekerheid’’, zegt een verpleegkundige. ,,Als de druk door corona gaat toenemen, hoe ziet dat er dan voor ons uit?’’
Oncologie is één van de laatste afdelingen die afgeschaald worden, vertelt Van der Waarde. De strijd tegen kanker is een strijd op leven en dood. ,,We zorgen ervoor dat operaties en chemobehandelingen zoveel mogelijk doorgaan. Maar als code zwart ingaat, zal dat ook voor onze afdeling gevolgen hebben. Bijvoorbeeld operaties die een IC-bed nodig hebben, moeten we dan uitstellen. Dat zijn vaak de kwetsbaarste mensen.’’
Gezondheidsschade
,,Op dat punt staan we nu’’, vertelt bestuurder Van Schaik. ,,We knabbelen nu al aan de planbare zorg, die binnen drie weken uitgevoerd moet worden. Gebeurt dat niet, dan kan dat gezondheidsschade opleveren.’’
Ondanks de serieuze dreiging van code zwart, is hij toch voorzichtig positief over de nabije toekomst. De coronacurve lijkt wat af te vlakken en doordat meer mensen gevaccineerd zijn, zijn er ook minder heftige gevallen. Maar Van Schaik beseft ook dat het leed voorlopig nog niet geleden is. ,,Daarom ben ik ook zo blij dat zoveel mensen toch weer bereid zijn om in te springen. Ik zeg tegen ze: ’Ook deze golf komt ten einde. Jullie kunnen dit, dat hebben jullie al drie keer laten zien’.’’
Voor Van Schaik zelf zijn het ook tropenjaren. ,,Ik zal de afgelopen twee jaar niet glad vergeten. Bestuurder ben je 24/7, het vergt veel energie. Gelukkig kan ik me goed ontspannen. Thuis, met een krantje en een glas wijn. Of ik ga lekker sporten: hardlopen, wielrennen.’’
Nog een vergadering en een interview, dan zit zijn werkdag erop. Morgen om acht uur is hij er weer. Met verse energie. ,,Na die webinar merk je: we staan weer in het ’standje we-gaan-ervoor’. Een enorme groep mensen, die dit toch maar even mooi voor de hele regio aan het cheffen is.’’
* De namen van de verpleegkundigen op de corona-afdeling zijn gefingeerd